Powikłania stałej stymulacji serca - Zamek w Książu k. Wałbrzycha

10-12 września 2008 r

    

 

Informacje ogólne

 

 Miejsce konferencji >>> 

Hotel >>>

Dojazd >>>

Główni Organizatorzy

  • prof. dr hab. n. med. Andrzej Kübler

  • Oddział Lubelski PTK (prof. dr hab. n. med. Andrzej Kutarski)

  • Zakład Elektrokardiologii I Katedry Kardiologii i Kardiochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (dr n. med. Michał Chudzik)

  • Sekcja Rytmu Serca PTK (prof. dr hab. n. med. Andrzej Kutarski)

Komisja ds. Wytycznych i Szkolenia PTK przyznała dla Uczestników Sympozjum "Powikłania Elektroterapii Serca"
16,50 punktów edukacyjnych PTK !!!

 

 
do góry>>>

 

Kontakt z organizatorami

Andrzej Kutarski:
e-mail: a_kutarski@yahoo.com
tel.: 0 81 742 87 47, 0 501 35 23 05

Michał Chudzik:
e-mail: michalchudzik@wp.pl; sekretariat@mc-tronik.pl
tel: 0 691 941 814

Sekretariat Komitetu Organizacyjnego:
Marta Balcerska, Agata Zambrzycka
tel: 0 600 813 600
e-mail sekretariat@mc-tronik.pl

do góry>>>

 

 

 

Od komitetu naukowego

Szanowni Państwo, Koleżanki i Koledzy,

Podczas Sympozjum planujemy dwa tradycyjne spotkania w konwencji "Kino Nocne". Pierwsze spotkanie w środę 10 września poświęcone jest ciekawym bądź niezwykłym powikłaniom ablacji i badania elektrofizjologicznego (prowadzą Oskar Kowalski i Edward Koźluk). Chairmani zadecydują o wyborze i kolejności prezentacji przypadków.

Drugie spotkanie w czwartek 11 września poświęcone jest powikłaniom stymulacji i leczenia przy pomocy ICD. Na to spotkanie przewidzieliśmy prezentację "Problem "wpadek" czyli wpadniętych elektrod wewnątrzsercowych - jak sobie radzimy ". Andrzej Kutarski (20 min) oraz drugą: "Wpadki" z wrośniętym końcem proksymalnym - prawdziwy horror dla usuwającego" Barbara Małecka (20 min). Mamy nadzieję na trzecią prezentację (zupełnie roboczy tytuł): "Moje ostatnie przygody zawodowe" Przemysław Mitkowski. Jest jeszcze miejsce na prezentacje innych ciekawych przypadków powikłań stymulacji z dyskusją po każdej prezentacji (max. 3 prezentacje przypadków po 10 min i 5 min na dyskusję). Chairmenami tej sesję będą: Andrzej Kutarski, Michał Chudzik, Przemysław Mitkowski i Jakub Machejek.

Serdeczna prośba od Komitetu Naukowego: jeżeli planujecie Państwo przedstawienie jakiegoś przypadku - proszę przysłać krótkie zgłoszenie na adres Kom. Naukowego: a_kutarski@yahoo.com
To bardzo ułatwi nam zaplanowanie Sesji.

Dziękujemy
Komitet Naukowy

do góry>>>

 

Informacje od Komitetu Organizacyjnego

Szanowni Państwo,

Przesyłamy kilka organizacyjnych informacji dotyczących konferencjiw Książu: 

1. Sala konferencyjna - zarezerwowana - obrady będą się odbywać w Zamku w sali Balowej.

2. Miejsce dla wystawców - jeżeli będą chętni - istnieje możliwość wynajęcia powierzchni obok i przed Salą Balową, które wówczas stworzą obszar spójny i zamknięty dla osób nie będących uczestnikami Konferencji

3. Przerwy kawowe - organizuje Restauracja Książęca najprawdopodobniej w Sali Balowej, czyli tam gdzie będzie Konferencja - trwają jeszcze rozmowy odnośnie tej kwestii

4. Lunche - organizuje Restauracja Książęca we własnej restauracji (ok. 10min. drogi od sali Konferencyjnej)\

5. Kolacja - organizuje Restauracja Książęca we własnej restauracji (ok. 10min. drogi od sali konferencyjnej)

6. Miejsca hotelowe - Uczestnicy i Sponsorzy - w Hotelu Zamek i w Hotelu Przy Oślej Bramie - będą rozmieszczeni w pokojach przez Organizatorów po otrzymaniu listy od P. Prof. A. Kutarskiego 

w imieniu Komitetu Organizacyjnego
mgr Marta Balcerska
sekretariat@mc-tronik.pl
600 813 600

do góry>>>

 

 

Zasady organizacyjne konferencji, opłaty:

Rejestracja. Jak podczas poprzednich naszych spotkań - jedyną drogą rejestracji jest elektroniczna; wystarczy wypełnić dokładnie poniższy formularz. W ciągu 24 godzin otrzymacie państwo potwierdzenie otrzymania zgłoszenia, a kopia tego potwierdzenia wysłana zostanie również do Komitetu Organizacyjnego oraz do Recepcji Hotelu Zamek Książ.

Opłaty. Uczestnicy jak zawsze opłacają swoje zakwaterowanie; obiady i kolacje (śniadania w opłacie hotelowej)
cena jednego noclegu: 120 PLN/noc - zalecamy dwa noclegi: 10/11.09 i 11/12.09
cena jednego obiadu: 30 PLN - zalecamy trzy obiady: 10.09 11.09 12.09
cena jednej kolacji: 40 PLN - zachęcamy do udziału w trzech kolacjach lokacjach: 10.09 11.09

Opłaty wnosi sie NA MIEJSCU !!! (ALE OBOWIĄZUJE WCZEŚNIEJSZA REJESTRACJA ELEKTRONICZNA !)

Zakwaterowanie. Miejsca hotelowe zostaną dla Państwa zarezerwowane PO OTRZYMANIU OTRZYMANIU ELEKTRONICZNEGO ZGŁOSZENIA uczestnictwa.
Przy przyjmowaniu rezerwacji od Uczestników obowiązuje kolejność zgłoszeń (z formularza rejestracyjnego).
Jeżeli braknie miejsc w Hotelu Zamkowym - zarezerwujemy dla Państwa miejsca w innym, nieodległym hotelu.

W razie niemożności przybycia Osoby Zarejestrowane prosimy o bezwzględne powiadomienie Organizatorów - inaczej Komitet organizacyjny będzie zmuszony pokryć zarezerwowane miejsca hotelowe z własnych funduszy !

Bony obiadowe i kolacyjne będą wydawane przy rejestracji Uczestników!

do góry>>>

 

 

Formularz rejestracyjny

 

Zakończono przyjmowanie zgłoszeń !!!! Przyjęcia tylko na listę rezerwową           Zakończono przyjmowanie zgłoszeń !!!! Przyjęcia tylko na listę rezerwową

Zgłoszenia wyłącznie drogą elektroniczną przy użyciu wygodnego formularza on-line, który, co ważne, nie wymaga posiadania klienta e-mail na komputerze z którego wysyłane jest zgłoszenia. Mamy nadzieję, że użycie formularza on-line ułatwi Państwu rejestrację, zaś nam, Organizatorom, przyniesie korzyść w postaci usprawnienia obsługi.

Fakt otrzymania przez nas KAŻDEGO ZGŁOSZENIA PRZESŁANEGO ZA POMOCĄ FORMULARZA, BĘDZIE POTWIERDZANY DROGĄ E-MAIL. 

UWAGA: Ze względu na brak możliwości weryfikacji adresu e-mail, prosimy o upewnienie się, że podany w zgłoszeniu e-mail jest prawidłowy a skrzynka odbiera pocztę. W przypadku nie otrzymania potwierdzenia prosimy o weryfikację ustawień antyspamowych skrzynki jak i programów antywirusowych. W przypadku problemów z wysłaniem formularza lub wątpliwości prosimy o kontakt e-mailowy na adres: zarzad@ptkardio.lublin.pl

Działanie formularza zweryfikowane dla następujących przeglądarek: 
IE6.0, Mozilla firefox, Netscape Navigator, Opera
pod kontrolą systemów win 9x, 2k, XP
Uwaga, przed wypełnieniem formularza proszę się upewnić że w przeglądarce włączona jest obsługa skryptów Java

UWAGA 2: Bardzo istotne jest osobiste wypełnienie zgłoszenia i podanie osobistego adresu e-mailowego, miejsca pracy i numeru telefonu ! Na podany adres e-mailowy Uczestnicy będą otrzymywać informacje o kolejnych eventach z dziedziny elektroterapii. 

Organizatorzy MUSZĄ mieć jakąś możliwość kontakty z Uczestnikami, dlatego też nr telefonu kontaktowego jest ważny. Podanie miejsca pracy jest ważne dla wydrukowania plakietki i certyfikatu udziału w Konferencji.

 

do góry>>>

 

 

Sprawozdanie

Powikłania stałej stymulacji serca. Sympozjum dla zaawansowanych i średnio-zaawansowanych
Zamek w Książu
10-12 września 2008

W przepięknym Zamku w Książu, w oprawie późnego ale ciepłego i słonecznego lata, odbyła się kolejna, druga edycja sympozjum, dotyczącego rozpoznawania i leczenia powikłań stałej stymulacji sera we wszystkich jej odmianach (PM, ICD, CRT) oraz zabiegów ablacji. Sympozjum dla zaawansowanych i średnio-zaawansowanych" pt. "Powikłania Elektroterapii Serca" zostało zorganizowane (wspólnie) przez pana prof. Andrzeja Küblera (Wrocław), Oddział Lubelski PTK (prof. Andrzej Kutarski), Zakład Elektrokardiologii I Katedry Kardiologii i Kardiochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (dr med. Michał Chudzik) oraz Sekcję Rytmu Serca PTK (prof. Andrzej Kutarski, dr med. Barbara Małecka). Sekcja Rytmu Serca udzieliła swojego patronatu a PTK przyznało uczestnikom wydarzenia aż 16,5 punktów edukacyjnych. Patronat nad Sympozjum roztoczył również Krajowy Konsultant d.s. Kardiologii - prof. Grzegorz Opolski a Honorowym Gościem Sympozjum był Prezes-Elekt PTK - prof. Waldemar Banasiak.
Spotkanie to zgromadziło ponad 100 osób, w tym 85 uczestników z ośrodków kardiologicznych z całego kraju i aż 20 wykładowców - w tym wiele autorytetów w leczeniu przy pomocy stałej stymulacji serca jak: prof. Andrzej Kübler (Wrocław), doc. Jacek Lelakowski (Kraków), dr Paweł Dąbrowski (Zamość), dr Michał Chudzik (Łódź), dr Oskar Kowalski (Zabrze), dr Edward Koźluk (Warszawa), dr Jacek Kuśnierz (Warszawa), dr Jakub Machejek (Kraków), dr Dariusz Michałkiewicz (Warszawa), dr Przemysław Mitkowski (Poznań); dr Włodzimierz Mojkowski (Warszawa), dr Maciej Pruski (Katowice), dr Piotr Ruciński (Lublin) oraz autorzy sprawozdania. Ze względu na specyfikę omawianych zagadnień i nieco interdyscyplinarny aspekt niektórych powikłań stymulacji - do udziału w Kursie zaproszono również prof. Annę Przondo-Mordarską - Krajowego Konsultanta ds. Mikrobiologii Lekarskiej (Wrocław), radiologa zabiegowego - doc. Radosława Pieturę (Lublin), kardiochirurga - dr Janusza Jendreja (Lublin) oraz chirurga naczyniowego dr Witolda Żywickiego (Lublin) jak i echokardiografistę - dr hab. Andrzeja Tomaszewskiego (Lublin).

W słowie wstępnym A. Kutarski podkreślił, że wobec wzrastającej liczby implantacji stymulatorów, ICD w tym układów "wieloelektrodowych" (CRT i CRT-D) oraz wzrostu długości życia pacjentów z tymi układami (więcej zabiegów powtórnych i kolejnych, rosnąca liczba pozostawionych nieczynnych elektrod) będzie rosła liczba powikłań tej terapii. Dlatego też zagadnienie rozpoznawania i leczenia powikłań elektroterapii zasługuje na (coroczną) co najmniej dwudniową ogólnopolską konferencję/sympozjum, w której podsumowano by aktualne zasady rozpoznawania i leczenia jak również zasady zapobiegania powikłaniom elektroterapii. Wiodącym tematem corocznych konferencji były i będą powikłania infekcyjne elektroterapii w tym tzw. "odelektrodowe" zapalenie wsierdzia i zagadnienie postępowania leczniczego (w tym usuwanie "wrośniętych" i zainfekowanych elektrod oraz coraz rzadsze - wskazania do leczenia kardiochirurgicznego).

Sympozjum rozpoczął wykład A. Kutarskiego: "Powikłania elektroterapii - dlaczego częściej występują. Główne problemy związane z występowaniem i leczeniem powikłań elektroterapii", w którym zwrócił uwagę na problem podstawowego przeszkolenia chirurgicznego i nabrania nawyków "chirurgicznych" wśród (na szczęście tylko niektórych) lekarzy implantujących stymulatory i kardiowertery oraz niepokojący fakt, że "zwyczaje" z pracowni elektrofizjologicznych niekiedy dominują nad zwyczajami chirurgicznymi przy tych zabiegach. Prostota niegdysiejszych nie programowanych układów VVI - do dziś skutkuje poczuciem decydentów że takie zabiegi może wykonywać "każdy" i .... niestety tak w tej materii postanawiają. "Proste" wymiany stymulatorów i kardiowerterów w wielu ośrodkach są pierwszymi zabiegami wykonywanymi przez szkolące się osoby, co owocuje infekcjami układów stymulujących mających dwudziestoletnie lub starsze elektrody z całą kaskadą wtórnych problemów. Kolejne źródła powikłań tkwią w :
- rutynie pozostawiania nieczynnych elektrod,
-pozbawionych szans, zbędnych zabiegach naprawczych odleżyn, przetok i wszelkich innych "miejscowych infekcji",
-zbyt długim leczeniu zachowawczym "miejscowych infekcji"
-opóźnionym wykrywaniu rozszerzenia infekcji,
-zbyt późnym rozpoznawaniu infekcyjnego zapalenia wsierdzia.

Głównym grzechem dzisiejszych czasów jawi się uznanie przezskórnego usuwania elektrod za "niebezpieczne" (śmiertelność < 1 %), a chirurgicznego za "bezpieczne" (śmiertelność>10 %) i wynikające z powyższego kierowanie powikłań infekcyjnych do leczenia kardiochirurgicznego bez uwzględniania znanych wskazań.

W kolejnym wykładzie w tej sesji P. Mitkowski poruszył zagadnienie uprawnień do wykonywania zabiegów elektroterapii w aspekcie przestrzegania obowiązujących standardów a A. Kübler wygłosił komentarz, pełen głębokich przemyśleń, na temat minimalizacji ryzyka popełnianych błędów. Rozważając zagadnienie w aspekcie "błąd jednostki - błąd systemu" i posługując się opracowaniami z gałęzi przemysłu z wysokim ryzykiem wypadków wykazał, że znacznie istotniejsze są zmiany systemowe niż karanie osoby która popełniła błąd; tylko te pierwsze rozwiązania skutkują obniżeniem ryzyka ponownych błędów. Sesję zakończył wykład A. Küblera i dyskusja na temat krótkotrwałej narkozy dożylnej, analgezji i sedacji przy bolesnych etapach zabiegów elektroterapii i jak sobie radzić gdy obecność anestezjologa nie jest możliwa. Prof. Kübler podkreślił wzrost ryzyka depresji oddychania wraz z wielkością dawki najczęściej stosowanego propofolu i konieczność pomocy odpowiednio wyszkolonej drugiej osoby przy dostępności urządzenia do wentylacji z dodatnim ciśnieniem wdechowym czyli po prostu respiratora.

W drugiej sesji poświęconej zagadnieniu najcięższych ostrych powikłań elektroterapii-temat pt.: "Ostra tamponada serca jako powikłanie elektroterapii - postępowanie" omówił M. Chudzik. Poruszył nieuchronność występowania pewnego odsetka perforacji jam serca podczas zabiegów elektroterapii. Wielkość odsetka uzależniona jest głównie od doświadczenia operatora i od konstrukcji elektrod. Możliwość rozwinięcia się tamponady serca po perforacji ściany powoduje z jednej strony konieczność zabezpieczenia zestawów do nakłucia worka osierdziowego wraz ze szkoleniem operatorów do wykonania tego zabiegu, a z drugiej strony potrzebę informowania pacjentów o możliwości tego powikłania wraz z rozszerzeniem ich zgody na ewentualną interwencję kardiochirurgiczną.

W kolejnym referacie na temat: "Ostre krwawienie poza workiem osierdziowym" kardiochirurg - J Jendrej bardzo dokładnie przedstawił procedurę otwierania klatki piersiowej i uzyskiwania dostępu do uszkodzonej żyły głównej i prawego przedsionka, podkreślając bardzo ograniczone możliwości dostępu ze sternotomii do pnia ramienno-głowowego i tym samym pomocy kardiochirurga w przypadku uszkodzenia tego naczynia. Kontynuacją tego wykładu było wystąpienie chirurga naczyniowego W. Żywickiego, o możliwościach chirurgicznego leczenia jatrogennych uszkodzeń naczyń podobojczykowych z dostępu podobojczykowego, nadobojczykowego, oraz z dostępu uzyskanego przez usunięcie obojczyka. W sesji tej J. Lelakowski omówił niezbędne (w aspekcie natychmiastowego leczenia powikłań elektroterapii wyposażenie pracowni. Z wykłady wynikało, że pulsoksymetr, aparat do automatycznego pomiary ciśnienia tętniczego, zestaw do intubacji itp. posiadają prawie wszystkie pracownie. Nie wszyscy mają w jej wyposażeniu zestaw do punkcji worka osierdziowego i respirator. Sesję zakończył ważny wykład B. Małeckiej na temat prawnych aspektów odpowiedzialności za powikłania zabiegów elektroterapii. Przedstawiono istnienie odpowiedzialności lekarza na płaszczyźnie pracowniczej, zawodowej, cywilnej i karnej. Wobec rosnącej liczby procesów karnych, w których lekarz odpowiada indywidualnie na przedstawione zarzuty i to on ma udowodnić swoją niewinność, tak ważne jest posiadanie przez operującego dowodów na swoją sprawność operacyjną (w tym indywidualne certyfikaty), oraz podpisanie przez operowanego właściwej formuły zgody na zabieg.

Dzień zakończyło tradycyjne Kino Nocne - Powikłania zabiegów ablacji i badań elektrofizjologicznych z prezentacją ciekawego przypadku odległych problemów ablacji (E.Koźluk), oraz prezentacja wybranych zabiegów usuwania elektrod wewnątrzsercowych (A.Kutarski). Przedstawiono też przypadek chorej, u której usunięto sprawną elektrodę przedsionkową dla odzyskania światła w żyle podobojczykowej (niedrożność naczynia) w potrzebie implantacji układu dwuelektrodowego.

Drugi dzień Sympozjum rozpoczął wykład wprowadzający pt. "Powikłania stałej stymulacji serca jako problem o rosnącym znaczeniu" wygłoszony przez J. Lelakowskiego. Następnie B. Małecka omówiła tzw. wczesne powikłania stymulacji w nieco innym ujęciu niż w dniu wczorajszym. Pierwsza sesja poświęcona została głównie najważniejszemu zagadnieniu jaki stanową elektrodopochodne = "odelektrodowe" powikłania stymulacji serca. Omówiono w niej:
-różnice pomiędzy elektrodami pasywnymi i wkrętkowymi w powikłaniach stymulacji (J.Machejek),
-znaczenie typu, rodzaju i konstrukcji elektrody w aspekcie późnych powikłań stymulacji (M.Chudzik),
-znaczenie typu, rodzaju i konstrukcji elektrody dla ich usuwalności (A. Kutarski),
-problem wewnątrznaczyniowych uszkodzeń elektrod (A. Kutarski)
-oraz znaczenie lokalizacji stymulatora i pętli elektrod w odległych powikłaniach stymulacji (P. Dąbrowski).

Z referatów i późniejszej dyskusji wynika, że pomimo postępu technicznego elektrody stanowią najsłabszy element układu stymulującego i źródło, w szczególności, odległych powikłań stymulacji.

Druga sesja tego dnia poświęcona została problemowi miejscowej (?) infekcji loży stymulatora/kardiowertera, w której M. Pruski omówił zagadnienie krwiaka w loży stymulatora jako potencjalnej przyczyny powikłań infekcyjnych, a następnie D. Michałkiewicz zaprezentował różnice ryzyka infekcji loży po pierwszorazowej implantacji układu oraz po zabiegu powtórnym, podkreślając konieczność zmian dotychczasowej praktyki stosowanej w wielu ośrodkach. Zagadnienie postępowania z nieczynnymi elektrodami wewnątrzsercowymi omówił J. Kuśnierz, skłaniając się do współczesnych trendów (wkrótce być może standardów), by w miarę możliwości nie pozostawiać nieczynnych elektrod, elektrod defibrylujących oraz licznych elektrod u osób młodych. Pozostawione nieczynne elektrody niosą ryzyko wystąpienia poważnych komplikacji u co dziesiątego pacjenta. W przedostatnim wykładzie tej sesji na temat przewlekłej infekcji łoży stymulatora W. Mojkowski podkreślił znikome szanse zabiegów naprawczych i konieczność usunięcia układu (wraz z nieczynnymi elektrodami) w całości. Sesję zakończył bardzo bogato ilustrowany wykład A. Tomaszewskiego o roli badania echokardiograficznego (a zwłaszcza echokardiografii przezprzełykowej-TEE) w rozpoznawaniu bakteryjnego zapalenia wsierdzia. Badanie to powinno być jednym z pierwszych wykonywanych u pacjenta ze stymulatorem/kardiowerterem i nawracającymi stanami gorączkowymi.

Trzecia sesja poświęcona została bakteryjnemu zapaleniu wsierdzia. Omówiono kolejno rozpoznawanie bakteryjnego zapalenia wsierdzia (J.Lelakowski) i podstawowe zasady postępowania w bakteryjnym zapaleniu wsierdzia u pacjenta ze stymulatorem serca (P.Mitkowski). Z ostatniego wykładu jasno wynikało, że pacjenta po rozpoczęciu leczeniu antybiotykiem należy przesłać do ośrodka wyspecjalizowanego w przezskórnym usuwaniu elektrod. Wybór opcji: usuniecie drogą przezskórną, czy drogą kardiochirurgii, należy pozostawić lekarzom tego ośrodka, albowiem w ostatnim dziesięcioleciu wskazania do leczenia chirurgicznego uległy znacznemu ograniczeniu. Prof. A. Przondo-Mordarska przedstawiła zasady antybiotykoterapii przewlekłych infekcji układu stymulującego/kardiowertującego oraz grzybiczego zapalenia wsierdzia, podkreślając brak pojawiania się nowych skuteczniejszych antybiotyków, celowość terapii skojarzonej wraz z jak najszybszym leczeniem przyczynowym - czyli usunięciem ciał obcych. Zbyt długa antybiotykoterapia toruje bowiem drogę infekcjom grzybiczym. Sesję zamknął kolejny wykład A. Tomaszewskiego, w którym wykazał jak dynamicznym zjawiskiem są wegetacje, które z dnia na dzień mogą "znikać", (przemieszczanie do płuc) i pojawiać się ponownie. Brak wegetacji na elektrodach wewnątrzsercowych w jednorazowym badaniu TEE nie wyklucza w żadnym przypadku zapalenia wsierdzia.

W kolejnej sesji omówiono możliwości radiologii zabiegowej w leczeniu powikłań stymulacji i kardiowersji serca (R.Pietura) uwzględniając większe możliwości sprzętowe oraz często lepszą aparaturę RTG jak i doświadczenie. Bardzo ważny był fragment referatu dotyczący możliwości pomocy z tej strony w przypadku uszkodzenia tętnicy i żyły podobojczykowej bądź pnia ramienno głowowego (obszary trudno dostępne dla chirurgów naczyniowych i kardiochirurgów) w postaci zatrzymania krwawienia za pomocą balonu i - w razie potrzeby uszczelnienia uszkodzonej ściany naczynia pokrytym tkaniną stentem. Dyskutowano też o istocie "wegetacji" czyli tworów obserwowanych w badaniu echograficznym (A.Kutarski, J.Jendrej, A.Tomaszewski), ich historii naturalnej oraz zachowaniu się "wegetacji" podczas usuwania elektrod. Następnie B. Małecka przedstawiła brak powszechnej świadomości lekarskiej na temat "odelektrodowego" zapalenia wsierdzia jako przyczyny zatorowości płucnej, oraz schematy rozpoznawania zatorowości, w których wciąż jako punkt odniesienia pojawia się arteriografia naczyń płucnych, coraz częściej już niepotrzebna wobec skuteczności wcześniejszych etapów diagnostyki (scyntygrafia płuc a szczególnie angio TK). W wykładzie pt. Odleżyna i "odleżyna zagrażająca" - postępowanie. Kiedy infekcja miejscowa a kiedy ogólna ? Szanse leczenia zachowawczego" A. Kutarski dobitnie punktował brak możliwości oceny rozległości infekcji, cytując doniesienia wykazujące że tylko co drugi pacjent z bakteremią ma objawy ogólne. Wskazywał na niebezpieczeństwo leczenia zachowawczego oraz ograniczonych interwencji chirurgicznych. W praktyce każda infekcja układu stymulującego powinna być leczona poprzez usunięcie układu. Sesję zamknął wykład P. Rucińskiego o tzw. Przewlekłej późnej bolesności loży stymulatora - powikłaniu rzadkim ale często wymagającym wymiany całego układu stymulującego.

Kolejna sesja - ściśle "elektrofizjologiczna" poświęcona została zagadnieniu innych niż perforacja ścian serca, powikłań ablacji zaburzeń rytmu. Złożyły się na nią trzy wykłady ("Odległe niekorzystne następstwa i powikłania ablacji" i "Powikłania po zabiegach ablacji migotania przedsionków" oraz "Niekorzystne wydarzenia mogące wydarzyć się podczas zabiegu ablacji" - O.Kowalski, E.Koźluk i D.Michałkiewicz) i długa dyskusja na temat ujawnienia się bądź powstania nowych arytmii po zabiegach ablacji.

Po wspólnej uroczystej kolacji większość uczestników Sympozjum spotkała się ponownie na nieformalnej (ale tradycyjnej na naszych spotkaniach) trzygodzinnej sesji nocnej, podczas której przedstawiano interesujące powikłania stymulacji serca. Sesję otworzył wykład na temat "wpadek" czyli wpadniętych elektrod wewnątrzsercowych (A. Kutarski), w którym dobitnie podkreślono następstwa wpadniętych do układu naczyniowego i serca elektrod wewnątrzsercowych: groźne arytmie komorowe, zakrzepica z zatorowością płucną, zaburzenia funkcji zastawki trójdzielnej oraz przetarcia - miejsce zakrzepicy, zatorowości i wreszcie źródło groźnego endokarditu. Druga prezentacja dotyczyła wpadniętych do układu naczyniowego i serca elektrod wewnątrzsercowych z wrośniętym w ścianę naczynia końcem proksymalnym i mocno skomplikowanych technik usuwania. Moje ostatnie przygody zawodowe przedstawił P. Mitkowski: "Mufka w tętnicy płucnej", "Wstępne doświadczenia z systemem Perfecta" i inne. Kolejne prezentacje: "Gaz w osierdziu?!!!" "Niedomykalność trójdzielna spowodowana pętlą elektrody komorowej" (W.Mojkowski), "Endokardit skutkujący implantacją epikardialnej elektrody defibrylującej u dziecka" (M.Miszczak-Knecht), "Tunelowanie pod skórą klatki piersiowej elektrody implantowanej z prawej strony przy braku możliwości odzyskiwania światła niedrożnej lewej żyły podobojczykowej" (J.Machejek) - rozpoczęły kuluarowe rozmowy, w których tle odzywała się zamkowa "biała dama".

Ostatni dzień Sympozjum rozpoczęła sesja poświęcona niechirurgicznym sposobom usuwania "starych" i/lub zainfekowanych elektrod wewnątrzsercowych, w której przedstawiono wskazania, przeciwwskazania i ogólne zasady usuwania elektrod wewnątrzsercowych (P.Mitkowski), technikę i aspekty praktyczne usuwania elektrod w świetle ostatnich informacji z sesji podczas kongresów HRS i Cardiostim 2008 (A.Kutarski). Z referatu wynikało jasno, że od dziesięciu lat bardzo ograniczyły się wskazania do chirurgicznego usuwania elektrod. Obecnie stanowią je tylko:
1. "Duża" wegetacja,
2. Współistniejąca konieczność zabiegu na zastawce i
3. Niepowodzenie / powikłanie usuwania przezskórnego.

Nie ma innych ! Graniczna wielkość wegetacji nie została celowo podana (do wyważenia ryzyko zablokowania pnia płucnego urwaną wegetacją). Podkreślono, że zabieg kardiochirurgiczny nie jest "w pełni bezpiecznym" ze śmiertelnością wyższą niż przy usuwaniu przezskórnym (10:1), z nieodwracalnym zarośnięciem worka osierdziowego, oraz że rolą kardiochirurga przy usuwaniu elektrod jest głównie zabezpieczenie (stand-by) na wypadek powikłań usuwania przezskórnego. W następnej części sesji omówiono: "Dalsze postępowanie z pacjentem po odelektrodowym zapaleniu wsierdzia z usuniętymi elektrodami" (D.Michałkiewicz) i "Kiedy usuwamy "stare" elektrody a kiedy prosimy kardiochirurga?" (P.Mitkowski". Powtórzono trzy wskazania do leczenia kardiochirurgicznego i podkreślono jakim błędem jest kierowanie pacjentów na kardiochirurgię bez skonsultowania się z ośrodkiem, w którym elektrody usuwane są techniką przezskórną. Dyskusja skoncentrowała się na znaczeniu obecności i wielkości wegetacji stwierdzanych w TEE w wyborze postępowania. Wynikło z niej, że w ostatnich latach chyba nieco przeceniano znaczenie obecności umiarkowanie (> 2 cm) dużych wegetacji w aspekcie kierowania pacjentów do zabiegów kardiochirurgicznych (zwłaszcza tych z dużymi obciążeniami kardiologicznymi i internistycznymi).

Kolejna sesja dotyczyła kardiochirurgicznego usuwania "starych" i/lub zainfekowanych elektrod wewnątrzsercowych. Zasady i doświadczenia ośrodka lubelskiego przedstawił dr J. Jendrej. Zaproponowano zasady współpracy kardiologa z kardiochirurgiem przy usuwaniu elektrod wewnątrzsercowych sugerując dwuczasowe wykonywanie zabiegów (A.Kutarski). W dalszej części sesji przedstawiono aspekty praktyczne stałej lewokomorowej stymulacji epikardialnej (J. Jendrej) oraz optymalne miejsca lokalizacji epikardialnych elektrod przedsionkowych i komorowych u pacjentów z i bez niewydolności serca z punktu widzenia kardiologa (A.Kutarski). Panel dyskusyjny (A.Kutarski, P.Mitkowski, A.Tomaszewski, J.Jendrej) pt.: Wegetacja "duża" "mała", "średnia" i co z tego wynika ?, w którym omawiano szereg doniesień o usuwaniu przezskórnym elektrod w przypadku naprawdę dużych wegetacji zakończyły tę ciekawą sesję.

Jeżeli po tej sesji spadnie liczba pacjentów kierowanych błędnie do leczenia kardiochirurgicznego a wzrośnie liczba skierowań do usuwania przezskórnego oznaczać będzie sukces tak sesji jak i całej Konferencji.

Ostatnia część spotkania poświęcona była elektrodopochodnej niedrożności dużych żył, w tym zespołowi żyły głównej górnej, do której obszerny referat wprowadzający wygłosił doc. J. Lelakowski. Największe zainteresowania uczestników wzbudził wykład doc. R. Pietury z Lublina, który przedstawił możliwości radiologii / kardiologii interwencyjnej, w tym możliwości udrażniania, wykonywania plastyki i stentowania pnia ramienno-głowowego i żyły głównej górnej jak również (przy okazji) - możliwości usuwania zagubionych w układzie żylnym elektrod i cewników. Kurs zakończyły wykłady o drodze przezżylnej implantacji elektrod do stałej stymulacji przez żyłę udową u pacjentów z niedrożną żyłą główną górną (J.Kuśnierz) oraz wymianie elektrody jako sposobie odzyskiwania dostępu żylnego przy niedrożności "górnego" układu żylnego - wskazanie klasy pierwszej do usunięcia elektrody (A. Kutarski).

Ten praktyczno/kliniczny blok tematyczny stanowił zakończenie Sympozjum.

Tradycyjną już fotorelację z Sympozjum, przedstawiającą również uroki miejsca spotkania przygotował dr Adam Tarkowski

Każdego roku przybywa w Polsce kilka nowych ośrodków implantujących stymulatory i spore grono młodych lekarzy, którzy po raz pierwszy spotykają się realiami stałej stymulacji serca. Tym samym przybywa chętnych do poszerzania swojej wiedzy w tym zakresie. O zapotrzebowaniu na tego typu szkolenia świadczy liczba zgłoszeń - zawsze przekraczająca organizacyjne możliwości przyjęcia wszystkich chętnych. Świadczy również o tym zawsze pełna sala wykładowa do godz. 20-tej, podczas tych i poprzednich spotkań. Niepowtarzalnej atmosfery kursu dowodzi i tym razem, liczba zgromadzonych, żywo dyskutujących na pozaprogramowych spotkaniach nocnych (godziny: 23cia do 2ga nad ranem).
Mamy nadzieję, że wiedza wywieziona przez uczestników Sympozjum znacząco przyczyni się do lepszego rozpoznawania i leczenia powikłań stymulacji serca.

Pozytywnie opinie Uczestników Sympozjum umocniły nasze wcześniejsze zamierzenia by kontynuować te spotkania. Na miejsce kolejnego-dotyczącego powikłań elektroterapii wybierano spomiędzy różnych, pięknych zakątków. Mamy nadzieję, że konferencje o powikłaniach elektroterapii stały się już ogólnopolską cykliczną imprezą, stanowiącą kolejne tematyczne "forum" mniej i bardziej doświadczonych lekarzy. Jeżeli nie stanie nic na przeszkodzie, spotkamy się ponownie w roku 2009.

Andrzej Kutarski, Barbara Małecka

 

do góry>>>

 

Fotorelacja

 `

Obrady

Zamek

Zdjęcia - Bartosz Kondracki

do góry>>>